شفافیت مالی و نظارت بر عملکرد اقتصادی از ارکان اساسی حکمرانی در هر کشوری محسوب می‌شود. در ایران نیز به منظور تحقق این اهداف، دو سامانه مهم ایجاد شده است: **سامانه مودیان مالیاتی** و **سامانه جامع تجارت**. این دو سیستم اگرچه در راستای بهبود نظارت و مدیریت اقتصادی فعالیت می‌کنند، اما اهداف و کارکردهای متفاوتی دارند.

*سامانه مودیان مالیاتی* عمدتاً با هدف تسهیل فرآیند مالیات‌ستانی و نظارت بر اطلاعات مالی اشخاص حقیقی و حقوقی طراحی شده است. این سامانه با جمع‌آوری داده‌های مالی، محاسبه دقیق مالیات و تسهیل گزارش‌دهی مودیان، نقش کلیدی در نظام مالیاتی کشور ایفا می‌کند.

در مقابل، *سامانه جامع تجارت* به عنوان بستری یکپارچه برای مدیریت فرآیندهای تجاری، از ثبت سفارشات واردات و صادرات تا رهگیری مراحل گمرکی و تجاری عمل می‌کند. این سامانه بیشتر بر تسهیل مبادلات بازرگانی و نظارت بر فرآیندهای تجاری متمرکز است.

اگرچه این دو سامانه اهداف متفاوتی دارند، اما از طریق تبادل داده‌ها و اطلاعات مالی می‌توانند مکمل یکدیگر باشند. به‌عنوان مثال، اطلاعات تراکنش‌های تجاری ثبت‌شده در سامانه جامع تجارت می‌تواند توسط سامانه مودیان برای محاسبه دقیق‌تر مالیات مورد استفاده قرار گیرد. در ادامه، به بررسی جزئیات بیشتر این موضوع خواهیم پرداخت.

سامانه مودیان چیست؟

برای درک دقیق‌تر تفاوت بین سامانه مودیان و سامانه جامع تجارت، ابتدا باید تعریف مشخصی از هر دو سیستم را داشت.

سامانه مودیان به عنوان یک زیرساخت الکترونیکی طراحی شده است که به منظور ثبت و نظارت بر اطلاعات مالیاتی مودیان (مالیات‌پردازان) ایجاد گردیده است. این سامانه زیر نظارت سازمان امور مالیاتی کشور فعالیت می‌کند و هدف اصلی آن، مقابله با فرار مالیاتی و افزایش شفافیت در روابط اقتصادی و تجاری است.

ویژگی‌های اصلی سامانه مودیان:

• ثبت و گزارش الکترونیکی فاکتورهای معاملاتی:
  این سامانه امکان ثبت صورتحساب‌های الکترونیکی و تولید گزارش‌های لازم برای نظارت مالیاتی را فراهم می‌کند.
• محاسبه انواع مالیات شامل مالیات بر ارزش افزوده و مالیات مستقیم:
  سامانه به‌صورت خودکار مالیات ناشی از معاملات را بر اساس قوانین مالیاتی محاسبه می‌کند.
• اعتبارسنجی فاکتورهای مالیاتی:
  امکان تأیید و اعتبارسنجی مدارک مالیاتی صادرشده توسط مودیان را فراهم می‌کند تا از صحت و قانونی بودن آن‌ها اطمینان حاصل شود.
• بررسی تراکنش‌های مالی جهت شفافیت وضعیت مالیاتی:
  این سامانه تمامی تراکنش‌های مالی را پایش کرده و به شفاف‌سازی وضعیت مالیاتی هر شخص یا شرکت کمک می‌کند.

مالیات‌پردازان مشمول قوانین مودیان موظف هستند تا تمامی تراکنش‌های مالی خود را در این سامانه ثبت کنند. این امر باعث می‌شود محاسبه مالیات با دقت بیشتری انجام شود. سامانه مودیان با دریافت اطلاعات حسابداری افراد حقوقی و حقیقی، مبلغ مالیات تعلق گرفته را بر اساس معاملات گزارش شده تعیین می‌کند.

سامانه جامع تجارت چیست؟

در مقابل سامانه مودیان، سامانه جامع تجارت یک سیستم نظارتی است که به منظور مدیریت و پایش فعالیت‌های تجاری تحت نظارت وزارت صنعت، معدن و تجارت توسعه داده شده است. این سامانه تمامی مراحل فرآیندهای تجاری اعم از واردات، صادرات و تأمین کالا را در برمی‌گیرد و به‌عنوان یک زیرساخت اطلاعاتی، نقش مهمی در شفاف‌سازی و تنظیم بازار ایفا می‌کند.

ویژگی‌های اصلی سامانه جامع تجارت:

• مدیریت زنجیره تأمین:
  شامل ثبت سفارش، پیگیری مراحل تحویل و توزیع کالاها به‌صورت الکترونیکی.
• نظارت بر فعالیت‌های وارداتی و صادراتی:
  این سامانه به کنترل و جلوگیری از قاچاق کالا کمک می‌کند و مراقبت لازم از مرزهای تجاری را فراهم می‌کند.
• کنترل موجودی و ردیابی کالاهای تجاری:
  امکان پایش دقیق موجودی انبار و حرکت کالاها در طول زنجیره تأمین را فراهم می‌کند.
• ثبت و ذخیره اطلاعات تجاری:
  اطلاعات مربوط به معاملات تجاری در این سامانه ثبت می‌شوند و می‌توانند توسط دیگر نهادهای نظارتی، از جمله سازمان امور مالیاتی، مورد استفاده قرار گیرند.

سامانه جامع تجارت به کسب‌وکارها و تاجران کمک می‌کند تا اطلاعات فعالیت‌های خود را به‌صورت رسمی و الکترونیکی در سیستم ثبت کنند. این امر باعث افزایش شفافیت، کاهش تخلفات و همچنین تسهیل فرآیندهای تجاری می‌شود.

تفاوت سامانه مودیان و سامانه جامع تجارت

تفاوت اصلی این دو سامانه در هدفمندی و حوزه فعالیت آن‌ها مشخص می‌شود.

• سامانه مودیان با هدف نظارت مالیاتی و افزایش شفافیت در تراکنش‌های مالی طراحی شده است. این سامانه داده‌های حسابداری و مالیاتی مودیان را جمع‌آوری کرده و بر اساس آن محاسبه و گزارش مالیاتی انجام می‌شود.
• سامانه جامع تجارت نیز به منظور مدیریت و نظارت بر فرآیندهای تجاری، به‌ویژه در حوزه‌های واردات، صادرات و توزیع کالا توسعه یافته است. این سامانه روی کنترل فیزیکی و اسنادی جریان کالاها تمرکز دارد.

هرچند که این دو سیستم در حوزه‌های مختلف فعالیت می‌کنند، اما ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند. اطلاعات ثبت‌شده در سامانه جامع تجارت — مانند خرید و فروش کالا — می‌تواند به‌عنوان منبع داده برای محاسبه مالیات در سامانه مودیان استفاده شود. این همگرایی باعث افزایش دقت و شفافیت در محاسبه مالیات و همچنین کاهش فرصت‌های فرار مالیاتی می‌شود.

ارتباط سامانه جامع تجارت و سامانه مودیان

اگرچه تفاوت‌های اساسی بین سامانه مودیان و سامانه جامع تجارت وجود دارد، این دو سیستم در عمل با یکدیگر ارتباط تنگاتنگی دارند. اطلاعات ثبت‌شده در سامانه جامع تجارت، نقش مهمی در محاسبه و نظارت مالیاتی از طریق سامانه مودیان ایفا می‌کنند. برخی از اصلی‌ترین زمینه‌های همپوشانی و ارتباط بین این دو سامانه عبارت‌اند از:

1. بررسی درآمد مودیان

یکی از کاربردهای کلیدی سامانه جامع تجارت در حوزه مالیاتی، فراهم کردن اطلاعات لازم برای بررسی حجم فروش و درآمد مودیان است. سازمان امور مالیاتی با دسترسی به داده‌های خریدوفروش و تراکنش‌های کالا و خدمات، قادر خواهد بود مالیات بر ارزش افزوده و سایر مالیات‌های مرتبط با فعالیت‌های تجاری را به‌صورت دقیق‌تری محاسبه کند.

2. کنترل تراکنش‌های تجاری

سامانه جامع تجارت، اطلاعات گسترده‌ای از معاملات و تراکنش‌های اقتصادی ثبت‌شده در حوزه واردات، صادرات و داخل کشور را در اختیار دارد. این داده‌ها به‌صورت الکترونیکی به سامانه مودیان منتقل می‌شوند تا منبعی معتبر برای پایش درآمدهای مالی و تعیین مالیات متناسب با آن‌ها قرار گیرند.

3. پیشگیری از تخلفات مالیاتی

تبادل داده‌های تجاری بین این دو سامانه، امکان نظارت دقیق‌تر بر فعالیت‌های اقتصادی مودیان را فراهم می‌کند. این همگرایی موجب کاهش فرصت‌های فرار مالیاتی و تسهیل شناسایی و مقابله با تخلفات مالیاتی می‌شود.

4. تسریع در فرآیند رسیدگی مالیاتی

با بهره‌مندی از ارتباط یکپارچه بین دو سیستم، فرآیند ارزیابی وضعیت مالیاتی مودیان به‌مراتب سریع‌تر و دقیق‌تر انجام می‌شود. این امر ضمن کاهش زمان رسیدگی به پرونده‌های مالیاتی، به افزایش شفافیت و بهبود نظام مالیاتی کشور کمک شایانی خواهد کرد.

مزایای استفاده از سامانه مودیان و سامانه جامع تجارت

اجرای سامانه‌های مودیان و جامع تجارت نقش مهمی در بهبود نظام مالیاتی و تجاری کشور ایفا کرده است. این دو سیستم با فراهم کردن بستری الکترونیکی و نظارتی، علاوه بر تسهیل فرآیندهای مرتبط، به افزایش شفافیت و کاهش تخلفات نیز کمک شایانی کرده‌اند. برخی از مهم‌ترین مزایای استفاده از این سامانه‌ها عبارت‌اند از:

1. کاهش زمان و هزینه‌های اداری

الکترونیکی شدن فرآیندهای مالیاتی و تجاری، نیاز به مراجعه حضوری و انجام مراحل کاغذی را به‌طور چشمگیری کاهش داده است. این امر ضمن صرفه‌جویی در وقت و هزینه، کارایی دستگاه‌های نظارتی و کسب‌وکارها را نیز افزایش داده است.

2. افزایش دقت در محاسبات مالیاتی

ثبت خودکار و الکترونیکی اطلاعات در این سامانه‌ها، خطاهای ناشی از دخالت انسانی را به حداقل می‌رساند. همچنین، محاسبات مالیاتی به‌صورت هوشمندانه و بر اساس قوانین به‌روز انجام می‌شود که دقت و اعتبار بیشتری را فراهم می‌کند.

3. بهبود شفافیت اقتصادی

سامانه‌های مودیان و جامع تجارت با پایش دقیق فعالیت‌های مالی و تجاری، مانع از وقوع تخلفات و کسب مزایای غیرقانونی می‌شوند. این نظارت مستمر به شفافیت بیشتر در بازار و اعتماد عمومی به نظام اقتصادی کمک می‌کند.

4. حمایت از عدالت مالیاتی

با الزام تمامی مودیان به ثبت اطلاعات مالی و تجاری خود در سامانه، فرصت‌های فرار مالیاتی کاهش یافته و سهم هر فرد یا شرکت از مالیات بر اساس معاملات واقعی تعیین می‌شود. این رویکرد به تحقق عدالت مالیاتی و توزیع منصفانه‌تر بار مالیاتی کمک می‌کند

جمع‌بندی

تفاوت سامانه مودیان و سامانه جامع تجارت عمدتاً در اهداف و حوزه فعالیت آن‌ها مشهود است؛ با این حال، این دو سامانه در کنار هم نقشی کلیدی در مدیریت نظام مالیاتی و نظارت بر فعالیت‌های اقتصادی کشور ایفا می‌کنند.سامانه مودیان که زیر نظارت سازمان امور مالیاتی قرار دارد، با هدف محاسبه دقیق مالیات و پیشگیری از فرار مالیاتی طراحی شده است. این سامانه با ثبت و پردازش اطلاعات مالی و حسابداری مودیان، شفافیت در تراکنش‌های اقتصادی را افزایش می‌دهد.در مقابل، سامانه جامع تجارت تحت مدیریت وزارت صنعت، معدن و تجارت (وزارت صمت) فعالیت می‌کند و وظیفه نظارت بر فرآیندهای تجاری، شامل واردات، صادرات و تأمین کالا را برعهده دارد. این سامانه با ثبت الکترونیکی معاملات تجاری، زمینه کنترل بهتر جریان کالاها و تنظیم بازار را فراهم می‌کند